Черногория - Адриатика деңизинин жээгинде жайгашкан Европанын чакан өлкөсү. Салыштырмалуу жөнөкөй көлөмүнө карабастан, бул мамлекеттин өзүнүн өзгөчө тили бар.
Черногория тили
Черногория, кээде Черногория деп да аталат, Черногория деп аталган өзүнүн мамлекеттик тили бар. Ошол эле учурда, бул кичинекей өлкө өз тилин өздөштүрүү процесси жөнөкөй болгон жок. Ошентип, 1992-жылга чейин Черногориянын бардык жашоочулары, ошол мезгилде колдонулуп жаткан мыйзамдарга ылайык, серб-хорват тилинде сүйлөшү керек болчу. 1992-жылы өлкө расмий түрдө серб тилинин өзүнүн формасы - иекава диалектин тааныган. Жана 2007-жылы гана мамлекеттин Конституциясы кабыл алынып, анда 13-берене атайын мамлекеттик тилге арналган. Ал, атап айтканда, Черногория тили Конституция кабыл алынган учурдан баштап ушундай болуп калгандыгын белгиледи.
Ошентип, бул тилдин мамлекеттик статусу мындан 10 жылга жетпеген убакыт мурун алынган, демек, ал дагы эле калыптанган тилдерге мүнөздүү айрым эрежелер менен стандарттарга ээ эмес. Мисалы, Черногория тилине карата жалпы кабыл алынган адабий стандарттар али орной элек, бирок бул тилде жазган жазуучулар үчүн чыгармачылык эркиндигин камсыз кылат.
Тил өзгөчөлүктөрү
Черногория тили Түштүк Славян тобуна кирет. Кирилл жана латын алфавиттери жазуу түрүндө колдонулат жана экөөнү тең колдонуу Черногориянын Конституциясынын 13-беренеси менен бекитилген. Көп жагынан алганда, бул диалект чындыгында буга чейин өлкөдө активдүү колдонулуп келген серб-хорват тилине окшош.
Ошого карабастан, лингвистика жаатындагы адистердин айтымында, алардын ортосунда Черногориянын мамлекеттик тили серб тилинин икава диалектиси болуп турган мезгилде да катталган принципиалдуу айырмачылык бар. Чындыгында, Сербиянын өзүндө жана анын тилин байланыш үчүн колдонгон өлкөлөрдө "экавица" деп аталган нерсе, Черногория тилинде басымдуулук кылган "иекавицага" каршы кабыл алынган.
Демек, бул эки тилдеги мааниси жагынан окшош сөздөрдүн ар башкача айтылышын билдирет. Мисалы, серб тилиндеги "сулуу" сөзү "лепо" деп жазылып, ага жараша "лепо" деп окулат. Өз кезегинде, черногориялыктар бул сөздү "lijepo" деп жазып, "Liepo" деп окушат, ага ошол эле мааниде.
Мындан тышкары, башка тилдик топторго кирген өлкөлөргө, мисалы, Грецияга жана Түркияга географиялык жактан жакын болгондуктан, Черногория өз тилинде Черногория лексиконуна ушул мамлекеттердин тилдеринен келип түшкөн бир топ көп сөздөргө ээ. Черногориянын тарыхында анын Австрия-Венгриянын курамына кирген бир мезгилдин болгону да ушул жерде роль ойногон.
